اسیدوز در گاوهای شیری

اسیدوز یک اختلال متابولیکی در شکمبه نشخوارکنندگان است که در آن میزان pH در نتیجه تغییر ناگهانی جیره غذایی نشخوار کنندگان از علوفه (مانند یونجه و علف است ) به کنسانتره بالا (مانند دانه غلات) رخ می دهد. اسیدیته پایین تر از pH برابر با ۵ تا ۶ از باکتری ها تولید کننده اسید لاکتیک پشتیبانی می کند و در نتیجه تولید اسید لاکتیک در شکمبه بالا رفته و منجر به افت بیشتر pH می شود. اسيدوز در اثر مصرف زياد کربوهيدرات هاي سهل التخمير يا مصرف پایین الیاف در جیره غذایی و يا هر دوي اين موارد ايجاد مي شود.

محيط شکمبه معلولي از ميزان بافر (غذا و بزاق) ، ميزان اسيد توليد شده در شکمبه و ميزان جذب و عبور اسيد است. درشرايطي که بخش زيادي از جيره را کربوهيدرات هاي سهل التخمير به خود اختصاص داده اند و يا فيبر جيره کم است، اسیدیته شکمبه به شدت کاهش مي یابد.در واقع اسیدوز ، کاهش در میزان قلیای بدن نسبت به اسید است.

علائم:
- کاهش مصرف ماده خشک و بی اشتهایی
-  کاهش چربی شیر

- کاهش سرعت رشد
- عدم تعادل ، ضعف و افسردگی

- توقف حرکات شکمبه به همراه درد شکم
-  خمیدگی بدن ودرازکشیدن

 

انواع اسیدوز

اسیدوز شکمبه به دو قسمت اسیدوز شکمبه ای حاد و تحت حاد تقسیم می شود به طور کلی کاهشpH  شکمبه و افزایش اسید لاکتیک شکمبه را به همراه دارد این اغلب، نتایج مهلکی را به همراه دارد اگر کهpH  شکمبه از ۵ کمتر شود گاوهایی که جیره غذایی با دانه بالا دریافت نمی کنند بیشتر در معرض اسیدوز شکمبه ای حاد هستند زیرا آنها جمعیت رشد یافته باکتری های تولید کنند اسید لاکتیک را ندارند و پاپیلای شکمبه ممکن است کوتاه باشد و قادر نباشد مقدار زیادی از اسیدهای چرب فرار را جذب کند. در اسيدوز شكمبه اي حاد يك مقدار زيادي از كربوهيدرات سريع التخمير سبب كاهش سريع و بدون جبران pH شكمبه مي شود. كاهش pH به دليل بالا رفتن غلظت اسيد لاكتيك است. اين كاهش pH كه اغلب كشنده است، زماني شروع مي شود كه pH شكمبه تا حدود 5 كاهش پيدا كند. آسيب شناسي در طول اسيدوز حاد شامل غلظت بالاي اسيد لاكتيك شكمبه اي، كاهش نشخوار، افزايش اسمولاليته شكمبه و هيدروژناسيون شكمبه است. نشانه هاي كلينيكي شامل بي اشتهايي كامل، درد شكمي، خواب آلودگي، گيجي، خميدگي و مرگ است. گاوهايي كه از تاثيرات اسيدوز شكمبه اي حاد بر سيستم حياتيشان زنده مي مانند بعداً به علت چندين پيچيدگي در سايكوتيك ها يا باكتري هاي شكمبه اي از پاي در مي آيند. در اسیدوز شکمبه ای حاد می توان به وسیله محرومیت غذایی ۲۴-۱۲ ساعته و بعد اجازه دسترسی به همان جیره غذایی که حیوان قبلاً دریافت می کرده اند بر این امر غلبه کرد. اسیدوز شکمبه ای نیمه حاد(SARA)  به عنوان دوره ای از کاهش pH شکمبه ای در حدود 5.5 5   که بین حاد و مزمن قرار دارد عنوان می شود. اسیدوز متابولیکی (اسیدوز حاد ) وقتی اتفاق می افتد که pH شکمبه به حد پایین تر از 5.2 می رسد و خون گاو اسیدی شود مانند میکروب های شکمبه، سلول های بدن گاو نیز در محیط اسیدی خوب کار نمی کنند. در اسيدوز تحت حاد تجمع اسيد لاكتيك در مايع شكمبه گاوهاي شيري موثر نيست اگرچه زنجيره زودگذر از افزايش لاكتات تا mM20 هم مي توان ديد. كاهش pHدر گاوهاي شيري با اسيدوز تحت حاد ظاهراً به تنهايي وابسته به اسيدهاي چرب فرار است و وابسته به تجمع اسيد لاكتيك نيست. بيشتر احتمال وقوع اسيدوز تحت حاد در زمان زايمان و 5 ماه بعد از آن است و احتمال وقوع آن در خارج از اين دوره بسيار پائين است.

 

دلایل و پیشگیری

میکروب های شکمبه نشاسته و قند را به فرم اسیدهای چرب فرار (VFA) (ابتدائاً ) پروپیونات تخمیر می کنند  VFA از شکمبه جذب می شود و به عنوان منبع انرژی به وسیله ی گاو مورد استفاده قرار می گیرد . افزایش تجمع پروپیونات در شکمبهpH را کاهش داده و رشد میکروب های تولید کننده لاکتات را افزایش می دهد. افزایش ناگهانی مصرف دانه ها نیز منجر به تولید بیشتر لاکتات می شود. لاکتات اسید قوی تری است و تجمع این اسید در شکمبه pH را بیشتر کاهش می دهد و منجر به اسیدوز شکمبه می شود.

 

عوامل ايجاد كننده اسيدوز در گاوهاي شيري

 

عدم بالانس جیره

جیره باید دارای مقدار متناسبی از کنسانتره و علوفه باشد تا با شرایطی که از بالانس آن ها ایجاد می شود از وقوع اسیدوز در شکمبه جلوگیری کند. کنسانتره دارای مقادیر زیادی کربوهیدرات قابل هضم است و همانطور که گفته شد میزان زیاد آن سبب تولید مقدار زیاد اسید لاکتیک و اسید پروپیونیک می شود که نتیجهً آن کاهش pH و صدمه زدن به فلور شکمبه است. از طرفی علوفه نیز سبب ماندگاری غذا در شکمبه می گردد که نتیجه آن افزایش فرآیند نشخوار، افزایش مدت زمان جویدن، افزایش بافرهای بزاقی و حفظ سلامتی شکمبه است. عدم بالانس مناسب بین علوفه و کنسانتره، در صورتی که کنسانتره زیاد باشد سبب ایجاد اسیدوزیس می گردد و افزایش مقدار علوفه در جیره نیز در تامین انرژی مورد نیاز دام اختلالاتی ایجاد می کند.

 

تغییر سریع از علوفه بالا به کنسانتره بالا

شکمبه دارای یک فلور و جمعیت میکروبی حساس است. هر غذایی که در جیرهً مصرفی دام اعمال می گردد باید نخست باکتری های شکمبه را نسبت به آن سازگار نمود. تغییر سریع از علوفه به کنسانتره بالا سبب عدم سازگاری باکتری ها به این تغییر می گردد و به علت کمی ماده مصرفی باکتری ها بخشی از فلور شکمبه از بین می رود و از طرفی کاهش pH در هنگام وقوع اسیدوز به باکتری هایی که به این تغییر سریع pH  به زیر ۶ حساس هستند آسیب زده و نابود می کند.

 

کاهش میزان ADF و NDF

ADF و NDF در تغذیه گاوهای شیری بسیار مهم هستند و معرف قابلیت هضم و میزان مصرف غذا می باشند. کاهش این دو در جیره سبب کاهش فیبر موثر جیره شده، در نتیجه باکتری های سلولایتیک فعالیت کمتری برای تولید اسید استیک خواهند داشت. از طرفی کاهش فیبر جیره سبب کاهش فرآیند نشخوار و مدت زمان جویدن می گردد و ترشح بافرهای بزاقی را به شکمبه کاهش و سبب ایجاد اسیدوز شکمبه ای می گردد.

فیبر به خاطر ظرفیت بافری خود، همراه با تحریک تولید بزاق برای افزودن بافر به شکمبه، اسید تولید شده از هضم نشاسته و قند را خنثی می کند. گاو فیبر را از شکمبه به دهان می آورد و می جود تا بزاق تولید کند. تخمین زده می شود که گاوها بیشتر از ۳ کیلوگرم بافر ( مثل بی کربنات سدیم) در هر روز تولید می کند. فیبر همچنین حرکت محتویات شکمبه را تحریک می کند تا جذب اسید از شکمبه را افزایش یابد. عمدتاً توصیه می شود که ۱۵ درصد اجزاء جیره باید از 1.5 اینچ (3.81 سانتی متر) بلندتر باشند.

 كاهش اندازه ذرات جيره

كاهش انداره ذرات در طي مراحل فراوري جيره حاصل مي گردد. آسياب كردن اجزای دانه اي جيره سبب كاهش اندازه آنها و گاها حالت پودري در آنها مي گردد كه سبب ايجاد حالت خميري در شكمبه مي شود و اين حالت بالشتك تغذيه­اي بزرگتري ايجاد كرده و سطح موثر فعاليت تخميري را روي آنها كم مي كند. كاهش اندازه ذرات علوفه در نتيجه آسياب كردن آنها ايجاد شده كه با كاهش اندازه قطعات علوفه ها عملاً عبور روي آنها از شكمبه افزايش مي يابد و باكتري هاي شكمبه فرصت كافي براي انجام فرآيند تخميري روي آنها نداشته و در نتيجه فرآيند نشخوار و مدت زمان جويدن كاهش مي يابد و اين سبب سوق دادن حيوان به سمت اسيدوز مي شود.

 

علائم اسیدوز در گاوهای شیری

کاهش چربی شیر

اسید استیک مهمترین پیش ساز چربی شیر است. اسید استیک توسط فرآیند تخمیر باکتری ها بخصوص باکتری های سلولایتیک بر روی علوفه ها حاصل می گردد. در اسیدوز به علت پائین بودن فیبر موثر جیره میزان تولید اسید استیک کاهش پیدا می کند. از طرفی به علت پائین آمدن pH و حساس بودن باکتری های سلولایتیک به کاهش pH ، جمعیت این باکتری­های تخمیر کنند فیبر کاهش پیدا می کند و در نتیجه پیش ساز اصلی چربی شیر کاهش پیدا می کند.

 

کاهش پروتئین شیر

همانطور که می دانید پروتئین های جیره توسط باکتری های شکمبه مورد تجزیه قرار گرفته، خود این باکتری ها آنها را مصرف نموده و پروتئین­های میکروبی را تولید می کنند و این پروتئین­های میکروبی در قسمتهای دیگر دستگاه گوارش مورد هضم و جذب قرار می گیرد. کاهش pH فلور شکمبه را کاهش داده و در نتیجه پروتئین های میکروبی کمتری تولید می شود. از طرف دیگر به علت بهم خوردن شرایط فیزیولوژیکی شکمبه این پروتئین­های میکروبی حالت سمیت پیدا کرده و خود این پروتئین­های میکروبی سبب صدمه به حیوان می گردند. به همین دلیل پروتئین دریافتی حیوان کم شده و سبب می شود که پروتئین شیر نیز کاهش پیدا کند.

 

مشکلات سم و لنگش

وقتی pH شکمبه کاهش پیدا می کند توانای هضم و جذب در شکمبه پایین می­آید. به همین دلیل مقداری از این کربوهیدرات ها از طریق مدفوع دفع شده و به همراه مدفوع و ادرار اسیدی سبب اسیدی شدن بستر و آسیب رساندن به سم ها می گردد. کاهش pH در مایعات شکمبه به علت تجمع اسیدهای چرب فرار بوده و انتقال آنها به خون سبب کاهش pHخون می گردد. خون به قسمت های مختلف بدن رفته و به بافتهای مخاطی آسیب می رساند که یکی از این بافت ها، بافت مخاطی بالای سمها است که سبب لنگش در دام های دارای اسیدوز می شود.

 

اسهال

در هنگام وقوع اسیدوز نرخ عبور افزایش یافته و همچنین برای دفع اسید مازاد در شکمبه آب زیادی دفع می گردد. همچنین به علت بالا رفتن سمیت شکمبه و عدم آروغ مناسب و کافی و حالت کف مانند در شکمبه، اسهال ایجاد می شود.

 

کاهش در مدت زمان نشخوار و جویدن

وقتی میزان فیبر یا علوفه جیره پایین می آید یا زمانیکه بر اثر آسیاب کردن زیاد قطعات علوفه یا دیگر اجزا جیره پایین تر از حد معمول می آید نرخ عبور آنها افزایش یافته و مدت زمان فعالیت باکتریها و فرآیند نشخوار پایین می آید و در نتیجه مدت زمان جویدن نیز در هنگام اسیدوز کاهش پیدا می کند.

 

کاهش تولید شیر

مهم ترین عامل در تولید بالای شیر تامین انرژی مورد نیاز می باشد. وقتی فعالیت باکتری های شکمبه ای در نتیجه کاهش pH ، کاهش پیدا کند و یا به علت کوچک بودن ذرات نرخ عبور آنها افزایش یابد میزان فعالیت باکتری ها و تولیدات آن ها کاهش پیدا می کند و در نتیجه میزان استفاده از غذای مصرفی و کارایی آن پایین می آید و انرژی به یک عامل محدود کننده تبدیل شده و تولید شیر کاهش پیدا می کند.

 

دیده شدن قطعات علوفه و کنسانتره در مدفوع

وقتی فعالیت باکتری های موثر بر روی جیره به علت بهم خوردن شرایط فیزیولوژیکی شکمبه کاهش یابد و عده ای از آن هابه علت کاهش pH  از بین بروند اجزای جیره گاهاً بدون اینکه مورد فرآیند تخمیر قرار گیرند از شکمبه عبور می کنند و در مدفوع دیده می شوند.

 

کاهش راندمان غذایی

در تمام موارد بالا به این نکته اشاره شد که غذای وارد شده به شکمبه باید در یک شرایط مناسب تحت تخمیر فلور شکمبه قرار گیرند و تولید پیش سازهای چربی شیر، پروتئین میکروبی و انرژی جهت تولیدات دام بخصوص تولید شیر بالا کند. وقتی شرایط فیزیولوژیکی شکمبه مناسب نباشد و pH شکمبه پایین باشد مقداری از غذا همراه با مدفوع دفع می گردد و میزان استفاده و کارایی غذای مصرفی پایین می آید و هزینه گزافی را به دامدار تحمیل دمی کند.

 

راه های تشخيص اسيدوز

با روش هاي مختلف مي توان وقوع اسيدوز را تشخيص داد. لنگش، وجود مواد غذايي در مدفوع، گيجي به همراه خواب آلودگي و موارد ديگر در هنگام اسيدوز رخ مي دهد كه مي توان به عنوان علائمي از اسيدوز در تشخيص آن استفاده نمود و در اينجا به دو روش كه عنوان روش هاي تشخيصي و كنترول در پيشرفت اسيدوز شكمبه است مي پردازيم.

 

افزودنی هایی برای کنترل اسیدوز

مخمرها و تولیدات میکروبی:

تحقیقات نشان می دهند که محصولات مخمر می توانند رشد باکتری های مصرف کننده لاکتات را برای تثبیت pH شکمبه بالا برده و رشد میکروبی را افزایش دهند. این محصولات همچنین کوفاکتورهایی مثل ویتامین های گروه B ، آنزیم ها و ایزو اسیدی هایی را فراهم می کنند که می توانند رشد باکتری های شکمبه را بیشتر تحریک کنند. سلول های مخمر زنده اکسیژن موجود در شکمبه و لاکتات را استفاده کرده و به این ترتیب به تحریک رشد باکتری های شکمبه کمک می کنند. استفاده از  مخمرهای زنده به خصوص در زمان تغییر جیره و نوسانات مصرف، مؤثر واقع شده اند .

 

بافرها:

بافرهایی مثل بی کربنات سدیم (جوش شیرین) می توانند به جیره اضافه شوند. بافرها می توانند مصرف ماده ی خشک را افزایش داده و تثبیت کنند، تولید پروتئین میکروبی شکمبه را افزایش دهند و هضم فیبر را بهبود بخشند.


دستکاری تغذیه:

وقتی گاوهای شیری پرتولید تغذیه می شوند نباید اصول را فراموش کرد، از جمله اینکه از کنترل اسیدوز اطمینان حاصل شود، خوراک دادن متناسب باشد، دانه های غلات در شکمبه هضم شوند و خوراک های کپک زده تغذیه نشوند، علوفه با قطعات بزرگتر از ۲ سانتیمتر تغذیه شود تا نشخوار حیوان تحریک شود و بافر بزاق باعث جلوگیری از افت pH شود، دانه غلات نباید به صورت آردی باشد بلکه باید به صورت بلغور تغذیه شود.

 

 

  • تعداد بازدید: 15742

دیدگاه ها

نظر شما پس از تایید مدیردر سایت نمایش داده می شود